Jakie są Twoje prawa w rodzinie?

Jeśli spotkałeś/spotkałaś się z przemocą w Twojej rodzinie, szkole lub towarzystwie to pamiętaj, że jest to działanie bezprawne oraz że w tej sytuacji przysługuje ci pomoc i ochrona. Poniżej przedstawiamy przegląd Twoich praw oraz regulacji dotyczących tego, w jakich sytuacjach oraz do jakich instytucji możesz zwrócić się o pomoc.

Jakie instytucje chronią Twoje prawa w rodzinie?

Rodzice oraz inne osoby, które się Tobą opiekują, mają obowiązek okazywać Ci szacunek i wsparcie. Oznacza to, że wszystkie formy przemocy, zarówno fizycznej (jak bicie), jak i psychicznej (obrażanie) oraz seksualnej (dotykanie w nieodpowiedni sposób lub w miejscach intymnych) są zabronione. Jeśli ktoś Cię bije, krzywdzi lub maltretuje powinieneś zwrócić się o pomoc do policji albo Sądu Rodzinnego i Opiekuńczego.

W kontakcie z tymi instytucjami może pomóc Ci nauczyciel, pedagog albo psycholog szkolny. Zwróć się do pedagoga szkolnego i opowiedz o swojej sytuacji.

Jakie akty prawne chronią Twoje prawa?

Zabezpieczenie Twoich praw wynika z dwóch aktów prawnych: Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego oraz Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje sprawy związane z rodziną, a także mówi o tym jakie obowiązki mają rodzice oraz czego im nie wolno. Ważne jest to, że w art. 96 wspomnianego kodeksu zakazane jest stosowanie kar cielesnych, czyli wszelkich form bicia przez rodziców oraz osoby sprawujące opiekę.

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie określa zaś prawa ofiar przemocy oraz możliwości obronienia się w razie kiedy ich życie i zdrowie jest zagrożone.

Co może zdecydować Sąd, kiedy rodzić zaniedbuje albo nie respektuje Twoich praw?

Jeżeli Twoje dobro i bezpieczeństwo w rodzinie jest zagrożone, Twoja sprawa zostanie skierowana do Sądu opiekuńczego. Może on wydać zarządzenie, które:

1. zobowiąże Ciebie lub Twoich rodziców do określonego postępowania, może też skierować was do odpowiednich placówek i specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem albo świadczących inną pomoc. Sąd wskaże też sposób, w jaki sprawdzi, czy jego zarządzenie zostało wykonane, czyli np. zobowiąże rodziców do comiesięcznego składania raportów z odbywanej terapii;
2. określi jakie decyzje dotyczące Twojego wychowania rodzice będą musieli konsultować z sądem;
3. ustanowi stały nadzór kuratora sądowego dla Twojej rodziny;
4. skieruje Cię do organizacji lub instytucji państwowej powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową opiekę nad dziećmi (np. placówki pobytu dziennego);
5. zadecyduje o umieszczeniu Cię w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Co jeśli ktoś stosuje przemoc wobec dziecka lub nastolatka?

Nikt nie ma prawa bić cię, obrażać, ani robić Ci krzywdy. Jeśli tak się dzieje, powinieneś zawiadomić o tym dorosłą osobę, której ufasz albo pedagoga szkolnego. W Twojej sprawie będzie mógł interweniować samorząd gminny i zapewnić Ci bezpłatną pomoc: socjalną, prawną, medyczną i psychologiczną.

W przypadku kiedy Twoje życie lub zdrowie jest zagrożone w wyniku stosowanej wobec Ciebie przemocy pracownik socjalny ma prawo w porozumieniu z funkcjonariuszem policji oraz pracownikiem służb medycznych (lekarzem lub pielęgniarką) zabrać Cię z domu i umieścić w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo – wychowawczej.

Jeśli mieszkasz z osobą stosującą przemoc możesz także złożyć wniosek do Sądu opiekuńczego, aby ten zobowiązał sprawcę do opuszczenia mieszkania. Wniosek taki rozpatrywany jest przez Sąd w ciągu max. 1 miesiąca, a postanowienie staje się wykonalne już z chwilą jego wydania – czyli osoba stosująca przemoc będzie musiała po wydaniu postanowienia przez sąd natychmiast opuścić dom.

Warto również przypomnieć, że określone formy przemocy w rodzinie są także przestępstwami sankcjonowanymi w kodeksie karnym. Zatem ofiary lub osoby, które wiedzą o takich bezprawnych zachowaniach powinny złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa na policji lub prokuraturze. Po tym rozpocznie się proces zmierzający do ochrony ofiary oraz ukarania sprawcy.

Co to oznacza „przemoc w rodzinie”?

Przestępstwa ściśle związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie, w tym również wobec osób niepełnoletnich dotyczą głównie takich dóbr chronionych prawem, jak:

1. Rodzina i opieka (Rozdział XXVI k.k.)
2. Wolność seksualna i obyczajność (Rozdział XXV k.k.)
3. Życie i zdrowie (Rozdział XIX. k.k.)

Do pierwszej grupy należą przestępstwa: psychicznego lub fizycznego znęcania się nad osoba najbliższą lub pozostającą pod opieką, rozpijania małoletniego (dostarczanie, ułatwianie spożycia lub nakłanianie do spożywania alkoholu). Przestępstwem jest także niealimentacja - czyli brak dostarczania środków utrzymania, przez co bliska osoba zostaje narażona na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Bezprawne jest także porzucenie osoby niepełnoletniej lub nieporadnej oraz uprowadzenie lub zatrzymanie jej wbrew woli opiekuna.

W drugiej grupie znajdują się przestępstwa: gwałtu i innych form fizycznego obcowania z osobą, min. nieletnią, pedofilia (jeżeli nieletni ma poniżej 15 lat), kazirodztwo (kontakty fizyczne z osobami z bliskiego kręgu rodzinnego) oraz zmuszanie do prostytucji.

Przestępstwa z rozdziału XIX k.k. dotyczą narażenia życia i zdrowia ofiary i wiążą się one z bardzo drastycznymi formami stosowania przemocy z użyciem siły fizycznej. Polegać mogą min. na narażeniu na niebezpieczeństwo życia lub zdrowia człowieka, wywołaniu ciężkiego, średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu, namawianiu do samobójstwa, itp.

Jak wygląda sprawa w Sądzie rodzinnym i opiekuńczym?

Sąd rodzinny ma za zadanie działać w Twoim interesie, dlatego podczas rozpraw bierze pod uwagę zdanie dziecka. Sąd spyta Cię, jakiego rozwiązania Twojej sytuacji byś sobie życzył/życzyła. Najważniejsze jest stworzenie Ci takich warunków, abyś mógł/mogła się swobodnie rozwijać i uczyć, abyś był/była bezpieczny i miał/miała opiekę. Sprawy w sądzie rodzinnym mają mniej formalny charakter niż w innych sądach.